Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmarłych dawców z dnia 8 grudnia 2014 roku
Zasady zostały oparte na regulacjach opublikowanych w Biuletynie Poltransplantu z 2013 r. oraz na podstawie ustaleń przedstawicieli ośrodków przeszczepiających rogówkę, przedstawicieli banków tkanek oka, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek Oka, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant, które miały miejsce podczas:
- szkolenia dla lekarzy stosujących przeszczepy tkanek oka „Wymogi dotyczące przeszczepiania tkanek oka”, które odbyło się 14 grudnia 2013 r. w Szczyrku,
- VI Międzynarodowego Sympozjum „Postępy w diagnostyce i terapii schorzeń rogówki”, które odbyło się w dniach 6-8 marca 2014 r. w Wiśle,
- spotkania Kierowników ośrodków przeszczepiających rogówkę i Kierowników banków tkanek oka, które odbyło się w Warszawie 8 grudnia 2014 r.
- Warunkiem otrzymania przeszczepu jest wpisanie chorego na krajową listę oczekujących po zakwalifikowaniu w ośrodku kwalifikacyjnym, działającym w podmiocie leczniczym dokonującym przeszczepień rogówki. Potencjalny biorca zakwalifikowany do przeszczepienia może być zgłoszony na listę tylko przez lekarza kierującego ośrodkiem kwalifikacyjnym.
- Data wpisania chorego na aktywną listę oczekujących jest momentem, od którego liczy się czas oczekiwania na przeszczep.
- Lista prowadzona w www.rejestry.net ma zasięg ogólnopolski i jest jedyną formą prowadzenia listy oczekujących.
- Za dokonywanie i aktualizację wpisów potencjalnych biorców są odpowiedzialne osoby wskazane we wnioskach kierowanych do Ministra Zdrowia w celu udzielenia pozwolenia na przeszczepianie rogówki.
- Wpisanie chorego na listę wymaga podania następujących informacji nt.:
- rozpoznania choroby będącej wskazaniem do przeszczepienia;
- stopnia pilności wskazań do przeszczepienia;
- rodzaju przewidzianego przeszczepienia;
- cech jakości przeszczepu przewidzianego dla chorego;
- innych cech biorcy i przeszczepu mających wpływ na alokację rogówek.
- Lista rozpoznań chorób będących wskazaniem do przeszczepienia jest następująca:
- stożek rogówki;
- inne ektazje rogówki;
- dystrofia przednia rogówki;
- dystrofia istoty właściwej;
- dystrofia Fuchsa;
- inne dystrofie rogówki;
- blizna pourazowa;
- inne blizny rogówki;
- zwyrodnienie pęcherzowe;
- inne zwyrodnienie rogówki;
- zapalenie rogówki;
- bielmo;
- inne zmętnienie rogówki;
- owrzodzenie rogówki;
- malacja rogówki;
- zagrażająca perforacja rogówki;
- dokonana perforacja rogówki;
- wrodzone nieprawidłowości rogówki;
- dekompensacja płatka przeszczepionej rogówki;
- inne choroby rogówki.
- Istnieją dwa stopnie pilności wskazań do przeszczepienia: tryb „Planowy” i „Pilny”. Zgłoszenia w trybie pilnym wymagają aktualizacji danych biorcy co 7 dni. Wpisanie na listę oczekujących w trybie pilnym wymaga spełnienia jednego z poniższych kryteriów:
- schorzenie rogówki u chorego do ukończenia 18 lat;
- dokonane pęknięcie (perforacja) rogówki lub przepuklina błony Descemeta;
- ostry stan zapalny rogówki z martwicą;
- obrzęk rogówki zagrażający zwłóknieniem istoty właściwej u chorych zakwalifikowanych do przeszczepu warstwowego tylnego;
- schorzenia rogówki dające skorygowaną ostrość wzroku 0,1 lub mniej w lepszym lub jedynym oku.
- Typy przeszczepu są następujące:
- przeszczep drążący
- przeszczep warstwowy przedni
- przeszczep warstwowy tylny
- przeszczep rąbkowy
- inny rodzaj przeszczepu
- Stratyfikacja jakościowa rogówek jest następująca:
jakość rogówki / cecha | nabłonek | istota właściwa | astygmatyzm | błona Descemeta | śródbłonek |
---|---|---|---|---|---|
DOSKONAŁA | brak defektów | czysta | brak | brak fałd | doskonały |
BARDZO DOBRA | lekki defekt (do 20% wyschnięcia) | czysta | lekki | kilka fałd lekkiego stopnia | bardzo dobry lub doskonały |
DOBRA | średni defekt (do 35% wyschnięcia i do 5% ubytku) | czysta | średni | kilkanaście fałd stopnia średniego | dobry lub bardzo dobry |
DOSTATECZNA | średni do ciężkiego defekt (ponad 50% wyschnięcia i ponad 5% ubytku) | średnie i ciężkie przymglenie | ciężki | kilkanaście lub więcej fałd stopnia średniego do ciężkiego | dostateczny |
NIEDOSTATECZNA | ciężki defekt | ciężkie przymglenie | ciężki | więcej niż kilkanaście fałd, odwarstwienie | niedostateczny lub dostateczny |
Stratyfikacja jakościowa śródbłonka
jakość śródbłonka / cecha | liczba komórek | wielkość i kształt komórek | martwe komórki |
---|---|---|---|
DOSKONAŁY | powyżej 3 000 / mm2 | małe o regularnym kształcie | brak |
BARDZO DOBRY | powyżej 2 500 / mm2 | małe o regularnym kształcie | kilka martwych komórek peryferyjnie |
DOBRY | powyżej 2 000 / mm2 | średnie o regularnym kształcie | kilka martwych komórek w centrum i peryferyjnie |
DOSTATECZNY | poniżej 2 000 / mm2 | duże komórki | liczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie |
NIEDOSTATECZNY | poniżej 2 000 / mm2 | bardzo duże komórki | bardzo liczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie |
Dystrybucja i alokacja przeszczepów rogówki pobranych od zmarłych dawców
Dystrybucja rogówek przez banki tkanek jest prowadzona na 3 sposoby (Tabela 1):
- Pierwszeństwo otrzymania przeszczepu mają biorcy do ukończenia 18 lat. W przypadku istnienia na krajowej liście oczekujących kilku chorych spełniających ten warunek, pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja rogówek z banku tkanek ma w tych przypadkach zasięg krajowy i lokalny.
- W drugiej kolejności banki tkanek oferują rogówki dla chorych zgłoszonych do przeszczepienia w trybie pilnym ze wskazań podanych w punkcie 7 podpunkty b, c, d, e. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla tych pilnych przypadków ma zasięg krajowy i lokalny.
- W trzeciej kolejności przeszczep z banku tkanek jest oferowany dla biorców zgłoszonych w trybie planowym. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep, ale dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla przypadków planowych ma zasięg regionalny i lokalny.
Tabela 1. Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pochodzących od zmarłych dawców.
Status potencjalnego biorcy | Obszar dystrybucji | Inne kryteria | |
---|---|---|---|
W pierwszej kolejności | Biorcy do ukończenia 18 lat | Krajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary | |
W drugiej kolejności | Biorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań 7b, 7c, 7d, 7e. | Krajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary | W poszczególnych grupach pierwszeństwo mają biorcy najdłużej oczekujący na przeszczep |
W trzeciej kolejności | Chorzy oczekujący na planowe przeszczepienie | Regionalny dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary |
Tabela 2. Regionalizacja banków tkanek i ośrodków przeszczepiających rogówki.
Bank tkanek→ | Katowice Szpital Kolejowy | Lublin SPSK 1 | Sosnowiec WSS nr 5 | Szczecin ZBTO | Warszawa BTO | Zabrze Homograft | Warszawa WIM |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Ośrodek transplantacyjny↓ | |||||||
Białystok USK | Region | Region | |||||
Bydgoszcz UMK | Region | Region | Region | ||||
Bytom WSS nr 4 | Region | Region | Region | Region | |||
Gdańsk UCK | Region | Region | Region | ||||
Katowice Kol. | Region | Region | Region | Region | |||
Katowice SPSK 5 | Region | Region | Region | Region | |||
Kraków | Region | Region | Region | ||||
Lublin | Region | Region | |||||
Łódź | Region | Region | Region | ||||
Polanica | Region | Region | Region | ||||
Poznań – Strusia | Region | Region | |||||
Poznań UM | |||||||
Sosnowiec | Region | Region | |||||
Szczecin SPSK 2 | Region | Region | |||||
Szczwecin SPWSZ | Region | Region | |||||
Warszawa WIM | Region | Region | Region | ||||
Warszawa SKDJ UCK WUM | Region | Region | Region | ||||
Warszawa WIML | Region | Region | Region | ||||
Warszawa SPKSO | Region | Region | Region | Region | |||
Wrocław USK | Region | Region | |||||
Wrocław 4 WSK | Region | Region |
(Treść tabeli, bez konieczności dodatkowych ustaleń przedstawicieli banków tkanek i ośrodków transplantacyjnych zmienia Poltransplant w przypadku pozwoleń dla nowych banków tkanek oka i nowych ośrodków transplantacyjnych na podstawie dokumentów pozyskanych z Ministerstwa Zdrowia lub w przypadku nowych porozumień pomiędzy bankami i ośrodkami na podstawie informacji pozyskanych z tych podmiotów)
- Dystrybucję przeszczepów rogówki wg ustalonych wyżej kryteriów prowadzą banki tkanek.
- Bank po wysłaniu rogówki do ośrodka przeszczepiającego sporządza protokół alokacji i dystrybucji rogówki wg wzoru podanego poniżej, który przesyła do ośrodka przeszczepiającego i do Poltransplantu.

- Bank tkanek może udostępnić ośrodkowi przeszczepiającemu dwie rogówki dla jednego biorcy na wypadek konieczności wykorzystania obu przeszczepów (przeszczep zabezpieczający), we wstępnym protokole wyboru biorcy w rubryce liczba przekazanych rogówek wpisuje się wtedy liczbę 2.
- W przypadku wykorzystania drugiej rogówki dla innego biorcy ośrodek przeszczepiający wybiera biorcę w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spośród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim ośrodku.
- Po przeszczepieniu ośrodek przeszczepiający dokonuje niezwłocznie odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części rejestr przeszczepień oraz przesyła do Poltransplantu i banku tkanek protokół wyboru biorcy (lub biorców) wg wzoru podanego poniżej.
