Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pobranych od zmarłych dawców z dnia 8 grudnia 2014 roku

Zasady zostały oparte na regulacjach opublikowanych w Biuletynie Poltransplantu z 2013 r. oraz na podstawie ustaleń przedstawicieli ośrodków przeszczepiających rogówkę, przedstawicieli banków tkanek oka, Krajowego Centrum Bankowania Tkanek Oka, Centrum Organizacyjno-Koordynacyjnego ds. Transplantacji Poltransplant, które miały miejsce podczas:
  • szkolenia dla lekarzy stosujących przeszczepy tkanek oka „Wymogi dotyczące przeszczepiania tkanek oka”, które odbyło się 14 grudnia 2013 r. w Szczyrku,
  • VI Międzynarodowego Sympozjum „Postępy w diagnostyce i terapii schorzeń rogówki”, które odbyło się w dniach 6-8 marca 2014 r. w Wiśle,
  • spotkania Kierowników ośrodków przeszczepiających rogówkę i Kierowników banków tkanek oka, które odbyło się w Warszawie 8 grudnia 2014 r.
Zasady zostaną opublikowane na stronach: www.poltransplant.org.pl, www.rejestry.net oraz w Biuletynie Poltransplantu w 2015 r. Kwalifikacja chorych do przeszczepienia rogówki i lista oczekujących
  1. Warunkiem otrzymania przeszczepu jest wpisanie chorego na krajową listę oczekujących po zakwalifikowaniu w ośrodku kwalifikacyjnym, działającym w podmiocie leczniczym dokonującym przeszczepień rogówki. Potencjalny biorca zakwalifikowany do przeszczepienia może być zgłoszony na listę tylko przez lekarza kierującego ośrodkiem kwalifikacyjnym.
  2. Data wpisania chorego na aktywną listę oczekujących jest momentem, od którego liczy się czas oczekiwania na przeszczep.
  3. Lista prowadzona w www.rejestry.net ma zasięg ogólnopolski i jest jedyną formą prowadzenia listy oczekujących.
  4. Za dokonywanie i aktualizację wpisów potencjalnych biorców są odpowiedzialne osoby wskazane we wnioskach kierowanych do Ministra Zdrowia w celu udzielenia pozwolenia na przeszczepianie rogówki.
  5. Wpisanie chorego na listę wymaga podania następujących informacji nt.:
    • rozpoznania choroby będącej wskazaniem do przeszczepienia;
    • stopnia pilności wskazań do przeszczepienia;
    • rodzaju przewidzianego przeszczepienia;
    • cech jakości przeszczepu przewidzianego dla chorego;
    • innych cech biorcy i przeszczepu mających wpływ na alokację rogówek.
  6. Lista rozpoznań chorób będących wskazaniem do przeszczepienia jest następująca:
    • stożek rogówki;
    • inne ektazje rogówki;
    • dystrofia przednia rogówki;
    • dystrofia istoty właściwej;
    • dystrofia Fuchsa;
    • inne dystrofie rogówki;
    • blizna pourazowa;
    • inne blizny rogówki;
    • zwyrodnienie pęcherzowe;
    • inne zwyrodnienie rogówki;
    • zapalenie rogówki;
    • bielmo;
    • inne zmętnienie rogówki;
    • owrzodzenie rogówki;
    • malacja rogówki;
    • zagrażająca perforacja rogówki;
    • dokonana perforacja rogówki;
    • wrodzone nieprawidłowości rogówki;
    • dekompensacja płatka przeszczepionej rogówki;
    • inne choroby rogówki.
  7. Istnieją dwa stopnie pilności wskazań do przeszczepienia: tryb „Planowy” i „Pilny”. Zgłoszenia w trybie pilnym wymagają aktualizacji danych biorcy co 7 dni. Wpisanie na listę oczekujących w trybie pilnym wymaga spełnienia jednego z poniższych kryteriów:
    1. schorzenie rogówki u chorego do ukończenia 18 lat;
    2. dokonane pęknięcie (perforacja) rogówki lub przepuklina błony Descemeta;
    3. ostry stan zapalny rogówki z martwicą;
    4. obrzęk rogówki zagrażający zwłóknieniem istoty właściwej u chorych zakwalifikowanych do przeszczepu warstwowego tylnego;
    5. schorzenia rogówki dające skorygowaną ostrość wzroku 0,1 lub mniej w lepszym lub jedynym oku.
  8. Typy przeszczepu są następujące:
    • przeszczep drążący
    • przeszczep warstwowy przedni
    • przeszczep warstwowy tylny
    • przeszczep rąbkowy
    • inny rodzaj przeszczepu
  9. Stratyfikacja jakościowa rogówek jest następująca:
jakość rogówki / cechanabłonekistota właściwaastygmatyzmbłona Descemetaśródbłonek
DOSKONAŁAbrak defektówczystabrakbrak fałddoskonały
BARDZO DOBRAlekki defekt (do 20% wyschnięcia)czystalekkikilka fałd lekkiego stopniabardzo dobry lub doskonały
DOBRAśredni defekt (do 35% wyschnięcia i do 5% ubytku)czystaśrednikilkanaście fałd stopnia średniegodobry lub bardzo dobry
DOSTATECZNAśredni do ciężkiego defekt (ponad 50% wyschnięcia i ponad 5% ubytku)średnie i ciężkie przymglenieciężkikilkanaście lub więcej fałd stopnia średniego do ciężkiegodostateczny
NIEDOSTATECZNAciężki defektciężkie przymglenieciężkiwięcej niż kilkanaście fałd, odwarstwienieniedostateczny lub dostateczny

Stratyfikacja jakościowa śródbłonka

jakość śródbłonka / cechaliczba komórekwielkość i kształt komórekmartwe komórki
DOSKONAŁYpowyżej 3 000 / mm2małe o regularnym kształciebrak
BARDZO DOBRYpowyżej 2 500 / mm2 małe o regularnym kształciekilka martwych komórek peryferyjnie
DOBRYpowyżej 2 000 / mm2średnie o regularnym kształciekilka martwych komórek w centrum i peryferyjnie
DOSTATECZNYponiżej 2 000 / mm2duże komórkiliczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie
NIEDOSTATECZNYponiżej 2 000 / mm2bardzo duże komórkibardzo liczne martwe komórki w centrum i peryferyjnie

Dystrybucja i alokacja przeszczepów rogówki pobranych od zmarłych dawców

Dystrybucja rogówek przez banki tkanek jest prowadzona na 3 sposoby (Tabela 1):

  1. Pierwszeństwo otrzymania przeszczepu mają biorcy do ukończenia 18 lat. W przypadku istnienia na krajowej liście oczekujących kilku chorych spełniających ten warunek, pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja rogówek z banku tkanek ma w tych przypadkach zasięg krajowy i lokalny.
  2. W drugiej kolejności banki tkanek oferują rogówki dla chorych zgłoszonych do przeszczepienia w trybie pilnym ze wskazań podanych w punkcie 7 podpunkty b, c, d, e. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep. Dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla tych pilnych przypadków ma zasięg krajowy i lokalny.
  3. W trzeciej kolejności przeszczep z banku tkanek jest oferowany dla biorców zgłoszonych w trybie planowym. Z tej listy pierwszeństwo ma chory najdłużej oczekujący na przeszczep, ale dystrybucja przeszczepów rogówki z banków tkanek dla przypadków planowych ma zasięg regionalny i lokalny.

Tabela 1. Zasady alokacji i dystrybucji rogówek pochodzących od zmarłych dawców.

Status potencjalnego biorcyObszar dystrybucjiInne kryteria
W pierwszej kolejnościBiorcy do ukończenia 18 latKrajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary
W drugiej kolejnościBiorcy zakwalifikowani do przeszczepienia z powodu pilnych, medycznych wskazań 7b, 7c, 7d, 7e.Krajowy dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z paryW poszczególnych grupach pierwszeństwo mają biorcy najdłużej oczekujący na przeszczep
W trzeciej kolejnościChorzy oczekujący na planowe przeszczepienieRegionalny dla jednej rogówki z pary lub pojedynczej rogówki i lokalny dla drugiej rogówki z pary

Tabela 2. Regionalizacja banków tkanek i ośrodków przeszczepiających rogówki.

Bank tkanek→Katowice Szpital KolejowyLublin SPSK 1Sosnowiec WSS nr 5Szczecin ZBTOWarszawa BTOZabrze HomograftWarszawa WIM
Ośrodek transplantacyjny↓
Białystok USKRegionRegion
Bydgoszcz UMKRegionRegionRegion
Bytom WSS nr 4RegionRegionRegionRegion
Gdańsk UCKRegionRegionRegion
Katowice Kol.RegionRegionRegionRegion
Katowice SPSK 5RegionRegionRegionRegion
KrakówRegionRegionRegion
LublinRegionRegion
ŁódźRegionRegionRegion
Polanica RegionRegionRegion
Poznań – StrusiaRegionRegion
Poznań UM
SosnowiecRegionRegion
Szczecin SPSK 2RegionRegion
Szczwecin SPWSZRegionRegion
Warszawa WIMRegionRegionRegion
Warszawa SKDJ UCK WUMRegionRegionRegion
Warszawa WIMLRegionRegionRegion
Warszawa SPKSORegionRegionRegionRegion
Wrocław USKRegionRegion
Wrocław 4 WSKRegionRegion

(Treść tabeli, bez konieczności dodatkowych ustaleń przedstawicieli banków tkanek i ośrodków transplantacyjnych zmienia Poltransplant w przypadku pozwoleń dla nowych banków tkanek oka i nowych ośrodków transplantacyjnych na podstawie dokumentów pozyskanych z Ministerstwa Zdrowia lub w przypadku nowych porozumień pomiędzy bankami i ośrodkami na podstawie informacji pozyskanych z tych podmiotów)

  1. Dystrybucję przeszczepów rogówki wg ustalonych wyżej kryteriów prowadzą banki tkanek.
  2. Bank po wysłaniu rogówki do ośrodka przeszczepiającego sporządza protokół alokacji i dystrybucji rogówki wg wzoru podanego poniżej, który przesyła do ośrodka przeszczepiającego i do Poltransplantu.
  1. Bank tkanek może udostępnić ośrodkowi przeszczepiającemu dwie rogówki dla jednego biorcy na wypadek konieczności wykorzystania obu przeszczepów (przeszczep zabezpieczający), we wstępnym protokole wyboru biorcy w rubryce liczba przekazanych rogówek wpisuje się wtedy liczbę 2.
  2. W przypadku wykorzystania drugiej rogówki dla innego biorcy ośrodek przeszczepiający wybiera biorcę w oparciu o kryteria medyczne i czas oczekiwania na przeszczep umieszczone w tabeli 1, ale spośród biorców zakwalifikowanych do przeszczepienia w swoim ośrodku.
  3. Po przeszczepieniu ośrodek przeszczepiający dokonuje niezwłocznie odpowiedniego wpisu w www.rejestry.net w części rejestr przeszczepień oraz przesyła do Poltransplantu i banku tkanek protokół wyboru biorcy (lub biorców) wg wzoru podanego poniżej.